/ Published in FAUNA, Ryby

Ryby

Ryby Jeziora Pojezierza Warnowsko – Kołczewskiego

Pojezierze tworzą jeziora rynnowe Lewińskiej Strugi: Rabiąż, Czajcze, Domysłowskie i Warnowskie. Ichtofauna zamieszkująca te jeziora nie różni się od ichtiofauny każdego innego jeziora o charakterze eutroficznym czyli bardzo żyznym, obfitującym w związki pokarmowe umożliwiające bujny rozrost roślinności wodnej. Używając klasyfikacji rybackiej jeziora Pojezierza Warnowsko – Kołczewskiego możemy zaliczyć pod względem występującej w nich ichtiofauny do kategorii jezior szczupakowo-linowych. Oznacza to w praktyce, iż można wyróżnić w nich gatunki dominujące: szczupaka, karasia, lina, płoć i leszcza oraz gatunki domieszkowe: ukleję, sandacza, piskorza, kozę, suma i wzdręgę. Ze względu na połączenie wymienionych jezior przez Lewińską Strugę z Zalewem Kamieńskim, a dalej z Zatoką Pomorską, także w tym wypadku mamy do czynienia z migracją ryb i obecnością w tych wodach ryb anadromicznych, czyli takich, których miejsce bytowania stałego stanowią inne zbiorniki czy akweny wodne, natomiast ikra i larwy wymagają innych akwenów, prawdopodobnie tych, które kiedyś stanowiły pierwotne środowisko występowania tych gatunków. Przykładem takiego gatunku jest w omawianych jeziorach węgorz (Anguilla anguilla). Ta drapieżna ryba wiedzie nocny tryb życia, a dzień spędza zagrzebana w mule lub dennym piasku. Z kolei należący do gatunków dominujących szczupak (Esox lucius) osiąga nawet do 150 centymetrów długości i 30 kilogramów wagi. Początkowo żywi się planktonem i małymi formami zwierząt bezkręgowych, ale kiedy osiąga około 3 do 4 centymetrów długości, staje się drapieżcą. Lin (Tinca tinca) to ryba, która w okresie zimowym w najgłębszych partiach zbiornika pozostaje w bezruchu i trwa tak aż do wiosny. Gatunek ten ma stosunkowo niewielkie potrzeby tlenowe. Kiedy żeruje pod parasolem liści grążeli, wydaje charakterystyczny odgłos „cmokania”. Z kolei domieszkowo występujący w jeziorach sum (Silurus glanis), jest gatunkiem mogącym osiągać pokaźne rozmiary, rośnie szybko i zdarza się, iż osiąga wagę nawet powyżej 60 kilogramów. Powszechne jest także twierdzenie, że jest długowieczny.

Ichtiofauna estuarium Odry

Akweny przejęte przez park w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim stanowią integralną część obszernych biotopów morskiego i zalewowego, a ich arbitralne wydzielenie utrudnia i wręcz nie pozwala na wyodrębnienie zasiedlającej ją ichtiofaunę, gdyż jest ona ściśle powiązana z pozostałą częścią tych ekosystemów. Poza nielicznymi wyjątkami ryb stacjonarnych, charakterystyka ichtiofauny zatokowej, czy zalewowej rozciągać się będzie w dużej mierze na ichtiofaunę zasiedlającą obszary WPN. Ponadto całe estuarium Odry złożone jest z akwenów słonawowodnych, to też obserwować tu można symptomy ścierania się, o różnym nasileniu, wpływów ichtiofauny pochodzenia morskiego i słodkowodnego. W obszarze estuarium Odry zliczono 72 gatunki ryb, w tym 36 gatunków słodkowodnych, należących do 11 rodzin, 30 morskich należących do 19 rodzin i 6 gatunków wędrownych należących do 4 rodzin. Każdy z tych gatunków jest lub może być składnikiem ichtiofauny w przejętych przez WPN akwenach morskich i odpowiednio słodkowodnych.

Lista gatunków mogących występować w całym estuarium Odry ulega zmianom – może być wzbogacona przez identyfikację gatunków przypadkowych, przez wsiedlanie nowych gatunków na przykład pstrąga czy krzyżówek jesiotra, lub zubożana na skutek zaprzestania prowadzenia zarybień gatunkami nie znajdujących tu warunków do rozrodu (np. amur, tołpyga, karp). Tylko w sezonie 1997 r. do listy tej dopisane zostały nie notowane tu poprzednio takie gatunki jak brzana i kiełb keslera – znane ze środkowych partii polskich rzek, a w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej – czarniak, bytujący w Atlantyku.

Wśród 30 gatunków ryb morskich występujących w Zatoce Pomorskiej najliczniej reprezentowana jest rodzina ryb śledziowatych (4 gatunki), a wśród niej śledź tworzący tu dwie rasy, wiosenną i mniej liczebną jesienną. Pozostałe rodziny reprezentują jedynie jeden, lub najwyżej dwa gatunki. Podstawowym kryterium przy zaliczaniu danego gatunku do ryb morskich lub do słodkowodnych przyjęto miejsce rozrodu, odpowiednio w morzu lub w wodach zalewowych, wysłodzonych. Niemniej jednak, udokumentowano, że 11 gatunków morskich może występować także w wodach zalewowych i w ujściach rzek. Dotyczy to w szczególności ryb rozradzających się w przybrzeżnych wodach Zatoki Pomorskiej, ich form larwalnych (np. śledź, babki) lub młodzieży (np. stornia), wchodzących w strefy przyujściowe razem z wlewami wód podczas sztormów północnych i zachodnich. Kilka gatunków typowo morskich, spotykanych w Zatoce Pomorskiej nie odbywa tu tarła i pochodzi z bardziej zasolonego Atlantyku, Morza Północnego, Skagerraku czy Kattegatu a ich obecność związana jest ze sztormowymi wlewami wód słonych do Bałtyku przez Cieśniny Duńskie.

Wśród wspomnianych 36 gatunków ryb słodkowodnych, 22 należy do rodziny karpiowatych z dominującą pod względem liczebności populacji płocią, leszczem i krąpiem, 3 gatunki należą do ryb okoniowatych z bardzo silnymi populacjami sandacza, okonia i jazgarza, oraz 3 gatunki ryb łososiowatych z sieją stynką i pstrągiem. Pozostałe 8 gatunków z przeważnie mało liczebnymi populacjami (poza ciernikiem) reprezentuje 7 rodzin. Gatunki zaliczone do ryb słodkowodnych przejawiają zróżnicowaną tolerancję wobec zasolenia; 13 z nich może występować w wodach Zatoki Pomorskiej, wchodząc w skład ichtiofauny tego ekosystemu. Z tytułu większej tolerancji wobec zasolenia zaliczane są one do grupy ryb estuariowych lub półwędrownych.

Wśród ryb wędrownych występuje 6 gatunków, w tym dwa gatunki z rodziny jesiotrowatych (w zaniku), 2 z rodziny łososiowatych (łosoś i troć), oraz węgorz i minóg.

Ryby Zatoki Pomorskiej

Liczba gatunków ryb, mogących potencjalnie występować w pasie wód przybrzeżnych WPN, łącznie z gatunkami słodkowodnymi, zanikającymi i rzadko występującymi w Zatoce Pomorskiej, wynosi 48. Nie jest to jednak liczba zamknięta i stała, gdyż nie uwzględnia niektórych gatunków, których możliwość wystąpienia na omawianym obszarze jest mało prawdopodobna lub nie była udokumentowana w dostępnej literaturze. Występujące tutaj gatunki możemy podzielić następująco:

Ryby stacjonarne, nie odbywające dalszych przemieszczeń, związane ściśle z przybrzeżną strefą wód WPN, która charakteryzuje się zróżnicowanym charakterem dna – piaszczystym bądź urozmaiconym kamieniami, głazami, bądź porosłe podwodną roślinnością. Do tej grupy zaliczono 11 gatunków w tym 5 objętych ochroną gatunkową.

Ryby zasiedlające wody przybrzeżne WPN okresowo w celach rozrodczych, w liczbie 3 gatunków. Po tarle opuszczają one wody przybrzeżne.

Ryby należące do gatunków morskich, rozradzające się w innych rejonach, lecz przechodzące okres juwenalny w wodach Zatoki, a w przypadku sporadycznie spotykanego parposza i nienotowanej od dawna alozy, również okres odżywczy.

Ryby morskie, w ogóle nie związane z pasem morskich wód WPN, lecz mogące się pojawiać przypadkowo i sporadycznie. Wyróżniono tutaj 7 gatunków, w tym objety ochroną gatunkową Kur rogacz (Myoxocephalus qadricornis). Są to ryby pochodzenia głównie atlantyckiego, dla których Zatoka Pomorska stanowi wschodnią granicę rozsiedlenia geograficznego.

Ryby słodkowodne, estuariowe, andromiczne, nie związane ściśle z morskim pasem wód WPN, lecz które zasiedlają te wody okresowo w celach odżywczych, lub przemieszczają się przez nie. W zależności od lokalnych kierunków i nasilenia przybrzeżnych prądów, przemieszczanie to jest związane z wylewem wód zalewowych do Zatoki, gdzie ryby rozprzestrzeniają się , a przy wlewie wód zatokowych do Zalewu wracają do rozlewisk Świny. Przemieszczenia te nasilają się w okresie przed i po tarle oraz przy kierowaniu się na zimowiska. Grupa ta obejmuje 15 gatunków ryb w tym jeden ostatnio nie notowany i objęty ochroną – mowa o Ciosie (Pelecus cultratus)

Do ostatniej grupy zaliczyć możemy ryby wędrowne, mogące przypadkowo przemieszczać się podczas swych wędrówek przez pas przybrzeżnych wód Wolińskiego Parku Narodowego. Grupa ta obejmuje 6 gatunków z których dwa objęte są ochroną gatunkową, mowa o nie występującym ostatnio Jesiotrze zachodnim (Acipenser sturio) i Minogu rzecznym (Lampetra fluviatilis) w stadium larwalnym. Na podstawie Operatu Ekosystemów wodnych WPN, część ichtiologiczna, autorstwa Antoniego Wysokińskiego.

Ryby Zalewu Szczecińskiego

Mówiąc o ichtiofaunie wód Zalewu Szczecińskiego, mamy na myśli, północno-wschodnią część Zalewu leżąca w granicach Wolińskiego Parku Narodowego. W tym miejscu uwzględniono także gatunki ryb, występujących w rozlewiskach rzeki Świny. Ichtiofauna omawianego obszaru jest nieco liczebniejsza niż przybrzeżnych wód morskich i obejmuje 55 gatunków, łącznie z rybami morskimi, wędrownymi i zanikającymi.

Ryby słodkowodne, stacjonarne, mogące rozradzać się w Zalewie Szczecińskim, lub w wodach przyległych. Występuje 11 gatunków, w tym jeden – Różanka (Rhodeus sericeus amarus) chroniony. Gatunki te nie tworzą silnych populacji i nie odgrywają większej roli w rybołóstwie zalewowym.

Ryby słodkowodne, estuariowe, andromiczne, obejmujące 14 gatunków (w tym ciosa nie notowana i jako jedyna z tej grupy objęta ochroną gatunkową). Ta grupa ryb, tworzy silne liczebnościowo populacje i stanowi podstawę rybołóstwa zalewowego. Cechą tych ryb, jest rozradzanie się w Zalewie Szczecińskim, bądź w rozlewiskach Świny i Dziwny oraz przemieszczanie się na okres odżywczy do Zatoki Pomorskiej, przy czym w zależności od indywidualnej tolerancji mniejszego lub większego zasolenie wód, pozostają one bądź w bardziej wysłodzonej strefie przyujściowej rzek bądź rozprzestrzeniają się na dalsze odległości wgłąb Zatoki Pomorskiej.

Ryby nie rozradzające się w Zalewie Szczecińskim lub pojawiające się w tych wodach przypadkowo. Grupa ta obejmuje 10 gatunków w tym 2 objęte ochroną gatunkową – Koza (Cobitis taenia) i Piskorz (Misgurnus fossilis). Gatunki te są bardzo rzadko notowane, a ich miejsca rozrodu nie są znane. Tutaj możemy zaliczyć także gatunki pochodzące z zarybień lub będące “uciekinierami” z hodowli stawowych – (karp, amur, tołpygi biała i pstra).

Ryby morskie, w liczbie 14 gatunków w tym 5 gatunków objętych ochroną gatunkową – (parposz, nie występująca już aloza, pocierniec, 2 gatunki babek). Obecność tych ryb w wodach Zalewy i rozlewisk rzek Dziwny i Świny, związana jest , za wyjątkiem parposza i alozy (form andromicznych), z wylewami wód zatokowych do Zalewu, co zwiększa stopień zasolenie wód Zalewu Szczecińskiego. Gatunki te nie rozradzają się w tych wodach, a większość z nich nie znajdując dogodnych warunków bytowania wraca do morza, często błądząc.

Na podstawie Operatu Ekosystemów wodnych WPN, część ichtiologiczna, autorstwa Antoniego Wysokińskiego.

Gatunki Ryb z Czerwonej Księgi

Gatunki ryb wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi, występujące obecnie lub w przeszłości, w wodach należących do Wolińskiego Parku Narodowego:

  1. Jesiotr zachodni (Acipenser sturio) gatunek wędrowny w swoich wędrówkach odwiedza wody należące do WPN.
  2. Parposz (Alosa fallax) notowany ostatnio na terenie WPN w 1995 roku, w Zatoce Pomorskiej.
  3. Łosoś (Atlantic salmon) obecnośc tego gatunku w wodach Zalewu Szczecińskiego jest bardzo rzadko notowana, a egzemplarze łowoine w Zatoce Pomorskiej należą najprawdopodobniej do populacji skandynawskiej.
  4. Różanka (Rhodeus sericeus) obecnośc tego gatunku w wodach WPN wymaga jeszcze potwierdzenia.
  5. Ciosa (Pelecus cultratus) prawdopodnie gatunek ten nie występuje już w wodach WPN.
  6. Piskorz (Misgurnus fossilis) obecność tego gatunku w wodach WPN ogranicza się do obrzeży, łach i kanałów wód zalewowych.
  7. Iglicznia (Syngnathus typhle) prawdpopodobnie, gatunek ten jest składnikiem morskiej ichtiofauny WPN.
  8. Minóg rzeczny (Lampetra fluviatilis) Obecnośc tego gatunku w wodach zalewowych i morskich WPN, należy uznać za prawdopoodbną. Jego obecność w Zalewie Szczecińskim potwierdzana jest rzadko.
  9. Na podstawie Operatu Ekosystemów wodnych WPN, część ichtiologiczna, autorstwa Antoniego Wysokińskiego
  10. i Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.