Dzięki dofinansowaniu uzyskanemu z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Woliński Park Narodowy realizuje projekt „Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy. Ochrona czynna siedlisk i gatunków na terenie Wolińskiego Parku Narodowego”.
W jego ramach wykonywane zostały w 2022 roku poniższe zadania:
- Ograniczanie negatywnego wpływu obcych i inwazyjnych gatunków drapieżników na sukces lęgowy ptaków wodno-błotnych,
- Ochrona czynna gatunków zależnych od wody – płazy (Amphibia) – Ochrona płazów przekraczających jezdnię dróg,
- Utworzenie regionalnej genetycznej kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych – WPN Północ,
- Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230).
Działanie 1. Ograniczanie negatywnego wpływu obcych i inwazyjnych gatunków drapieżników na sukces lęgowy ptaków wodno-błotnych
Biegi wsteczne wód od morza w kierunku Zalewu Szczecińskiego kształtują archipelag niezwykłych wysp Delty Świny. Te rozległe, nieleśne tereny, stanowią ważne refugium ptaków. Jest to związane w dużej mierze z prowadzeniem gospodarki kośno-pastwiskowej, sprzyjającej zachowaniu siedlisk będących miejscami lęgowymi i bogactwem bazy pokarmowej dla migrujących ptaków. Stwierdzono ich tu około 240 gatunków, z czego aż 160 lęgowych co czyni obszar ten do najcenniejszych ptasich ostoi w skali międzynarodowej.
Niestety, spokój tego miejsca zakłóca nadmierna presja ze strony drapieżników. Występowanie drapieżników jest naturalnym zjawiskiem i nieodłącznym elementem biocenoz. Jednak w wyniku działalności człowieka zostały zachwiane proporcje na pewnych poziomach troficznych. Przykładem może być intensywny wzrost populacji lisa jako skutek stosowania szczepionki przeciw wściekliźnie czy też obecność gatunków inwazyjnych, np. norki amerykańskiej, która dziesiątkuje rodzime populacje ptaków. Szczególnie narażone na ogromne straty są gatunki wodno-błotnych ptaków gniazdujących na ziemi. Szacuje się, że w wyniku drapieżnictwa straty w wyprowadzaniu potomstwa mogą osiągnąć nawet do 99%.
Z tego powodu objęto działaniami ochronnymi obszar 10 hektarów na wyspie Warnie Kępy, gdzie stwierdzono potencjalnie najkorzystniejsze warunki do zakładania gniazd przez ptaki. W celu zabezpieczenia miejsc wykorzystywanych przez tę gromadę do dobierania się w pary, składania jaj i wychowywania młodych wykonano ogrodzenia z siatki elektrycznej wraz z kompletnym oprzyrządowaniem. Ogrodzenie zamontowano w połowie marca 2022 r. i zdemontowano w połowie lipca 2022 r. Ponadto dnia 27.09.2022 r. odbył się rejs edukacyjny po delcie wstecznej Świny, którego celem było przedstawienie potrzeby realizacji powyższych zadań.
Działanie 2. Ochrona czynna gatunków zależnych od wody – płazy (Amphibia) – Ochrona płazów przekraczających jezdnię dróg
Zadanie realizowano na odcinkach dróg przylegających do jezior Gardno i Czajcze. W celu ochrony płazów podczas migracji wykorzystano okresowe, przenośne bariery ochronne. Podczas migracji wpadają one do pułapek, a następnie są przenoszone do jeziora lub w głąb lasu, w zależności od aktualnego kierunku przemieszczania. Działania te wpływają bezpośrednio na przeżywalność płazów, a także dostarczają kluczowych danych dotyczących lokalizacji obszarów konfliktowych. Łączna ilość przeniesionych płazów 2022 roku wyniosła blisko 20 000 osobników. W 2021 roku było ich 8 tysięcy. Można sądzić, że jest to oznaką poprawy stanu ochrony tych zwierząt.
Obserwacje przeprowadzane przez pracowników Parku polegały na liczeniu płazów, wraz z identyfikacją gatunku i płci oraz dokumentowaniu miejsc ich występowania. Zauważono, że wzrost temperatury i opady wpłynęły stymulująco na intensywność aktywności płazów. Stwierdzono migracje sezonowe przede wszystkim ropuchy szarej. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, gatunek ten objęty jest częściową ochroną gatunkową. Ropucha szara na terenie Wolińskiego Parku Narodowego jest gatunkiem dominującym. Ponosi ona największe straty wśród płazów podczas masowego przemieszczania, mającego na celu odbycie godów. Wynika to z faktu, iż należy do płazów o wyjątkowo niskiej mobilności, a także jest gatunkiem licznym.
Działanie 3. Utworzenie regionalnej genetycznej kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych – WPN Północ
Drzewa owocowe są uprawiane dla swoich jadalnych owoców od zarania dziejów. Stare odmiany poddawane były przez długi okres selekcji, przez co stały się w naturalny sposób odporne na choroby, pasożyty oraz wiosenne przymrozki. Ze względów ekonomicznych zostały masowo zastąpione przez nowoczesne, plonujące corocznie, odmiany szczepione na karłowatych podkładkach. Cechuje je długowieczność, dzięki czemu udało im się przetrwać do dnia dzisiejszego. Niestety, obecnie są często mocno zaniedbane. Jest wiele powodów, dla których warto zachować ich niezwykłą pulę genową. Zakładanie tradycyjnych sadów przydomowych przyczynia się do ochrony krajobrazu, jak i również wpływa na wzrost różnorodności biologicznej terenu, stwarzając miejsce do życia i żerowania licznych organizmów.
Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu możliwym było utworzenie kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych o powierzchni 0,085 ha w Obwodzie Ochronnym Warnowo. Pobrano w tym celu rzezy cennych starych odmian drzew owocowych z terenu Wolińskiego Parku Narodowego do rozmnażania wegetatywnego, a następnie wykonano okulizację na posadzonych wcześniej podkładkach.
Stworzono obszar ochronny dla drzewek o promieniu 1 metra od pnia, aby wspomóc ich wzrost i owocowanie. Jest to tzw. gildia, której centrum stanowi drzewo owocowe. Wokół niego ograniczono udział traw, ponieważ stanowiłyby one poważną konkurencję o wodę i składniki odżywcze. Ich miejsce zastąpiły hiacynty, żonkile, czosnek, żywokost, aksamitki, nasturcje, koper, oregano, krwawnik i nagietek. Zapewniają one żyzność dla gildii, utrzymują wilgoć, wabią owady zapylające, a także chronią przed chorobami i szkodnikami.
W trosce o różnorodność biologiczną, sad został wyposażony w różnego rodzaju schronienia (dla zapylaczy, płazów, jeży) i budki (dla nietoperzy i ptaków).
Działanie 4. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Nadmorskie wydmy białe powstają w wyniku akumulacji piasku wynoszonego na plażę z dna morskiego, przenoszonego w głąb lądu. Siedlisko to jest bardzo dynamiczne, znajduje się pod ciągłym wpływem wiatrów. Zasiedlone jest przez wydmotwórcze gatunki traw – wydmuchrzycę piaskową i piaskownicę zwyczajną. Z powodu abrazyjnej działalności morza oraz prac związanych z utrwalaniem wydm przez zalesienie zasoby wydm białych skurczyły się.
Nadmorskie wydmy szare występują za wałem wydmy białej. Dominują tu porostowo-mszyste kobierce. Rozciągają się na całej długości naszego wybrzeża, poprzerywane fragmentami klifowymi oraz miejscowościami nadmorskimi. Ze względu na pionierski charakter siedliska, należy ono do wyjątkowo mało odpornych na wydeptywanie czy rozjeżdżanie. Nadmierna presja turystyczna oraz abrazyjna działalność morza przyczyniają się do ich zniekształcenia i zaniku. Najlepszym sposobem ochrony jest brak ludzkiej ingerencji w siedlisko.
Klify na wybrzeżu Bałtyku utworzone są polodowcowych utworów morenowych. Powstają w wyniku niszczenia wysokiego brzegu poprzez falowanie i ciągłe przemieszczanie luźnego materiału skalnego. Odcinki klifowe obejmują 20% naszego wybrzeża, a do najwyższych należą te na Wolinie. Ochrona tego siedliska przyrodniczego związana jest z ograniczeniem eksploracji i zabudowy.
Z uwagi na presję turystyczną spowodowaną dużą ilością osób odwiedzających Woliński Park Narodowy w sezonie letnim, koniecznym jest stosowanie zabiegów ochrony czynnej. W tym celu wykonywany jest montaż grodzeń. Dzięki niemu siedlisko oraz związana z nim unikalna roślinność strefy bezpośrednio związanej z działalnością morza są w coraz lepszej kondycji.