Dzięki wsparciu otrzymanemu od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie w ramach projektu pn. „W trosce o skarby przyrody naszych wysp – ochrona bioróżnorodności w granicach Wolińskiego Parku Narodowego”, Woliński Park Narodowy realizuje w 2023 r. następujące działania ochrony czynnej:
OCHRONA CZYNNA PTAKÓW
Podmokłe, niezamieszkane i stosunkowo młode wyspy Delty Świny powstały dzięki biegom wstecznym wód od morza w kierunku Zalewu Szczecińskiego. Akumulowany piach i muł, a także torf, nieustannie budują i kształtują od około 3 tysięcy lat ten archipelag. Jest to obszar szczególnie ważny z dwóch względów: należy do najcenniejszych ostoi ptasich w skali międzynarodowej oraz znajdują się tu najbardziej rozległe w Polsce kompleksy słonych łąk i pastwisk.
Wsteczna Delta Świny to istotny punkt na trasie wędrówek ptaków. Jest miejscem, gdzie można być świadkiem spektakularnych przelotów i zgromadzeń na noclegowiskach. Łatwo tu także zaobserwować polującego bielika czy rybołowa. O atrakcyjności tego miejsca świadczy liczba wszystkich obecnych tu przedstawicieli ornitofauny przekraczająca 240 gatunków, w tym gniazdujących na tym terenie stwierdzono ponad 160.
Niestety, odizolowanie od stałego lądu nie gwarantuje braku negatywnych skutków ludzkich działań. Dotkliwą konsekwencją dla tego obszaru są zaburzenia związane z nadmierną liczebnością drapieżników – również tych należących do inwazyjnych gatunków obcych. Szczególnie narażone są gniazdujące na ziemi ptaki wodno-błotne. Aby im pomóc, zabezpieczono grodzeniem elektrycznym miejsca, gdzie stwierdzono najkorzystniejsze warunki do zakładania gniazd.
Działania te, wciąż rozwijane dzięki zdobywanym doświadczeniom, przyczynią się do coraz skuteczniejszego zabezpieczenia lęgów ptaków wodno-błotnych i poprawy jakości ich obserwacji. W szczególności gatunków tj.: czajka, krwawodziób, biegus zmienny, kszyk, batalion, rycyk, kulik wielki, pliszka żółta, kuliczek piskliwy, sieweczka rzeczna/obrożna.
OCHRONA CZYNNA PŁAZÓW
Jezioro Gardno położone jest między wzgórzami uroczyska Grodno, zaledwie 300 metrów od morza. To śródleśne jezioro, morenowo-antropogenicznego pochodzenia, charakteryzuje się dobrze rozwiniętą linią brzegową i czystą wodą. Warunki tu występujące sprzyjają płazom. Niestety, ostoja ta sąsiaduje z intensywnie użytkowaną drogą wojewódzką. Jest to szczególnie niebezpieczne dla największego w Polsce przedstawiciela tej gromady – ropuchy szarej (Bufo bufo), która jest najczęściej spotykanym na tym terenie płazem.
Ropucha szara budzi się ze snu zimowego już w marcu. Po hibernacji odbywa wędrówkę do zbiornika rozrodczego, w celu odbycia godów. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, w której przez szlak jej migracji przecina jezdnię przebiega jezdnia – wtedy osobniki tego, nieporadnie i wolno poruszającego się, gatunku często stają się ofiarami kolizji z pojazdami. Aby temu zapobiec, Woliński Park Narodowy przeprowadza akcję przenoszenia płazów przez jezdnię drogi nr 102 do Jeziora Gardno na tym obszarze. Rozstawiane są tymczasowe bariery ochronne (o łącznej długości 2600 metrów), które uniemożliwiają płazom wejście na drogę i naprowadzają je do pułapek łownych. Następnie pracownicy Służby Parku zliczają je (z uwzględnieniem lokalizacji, płci i in.) dostarczając tym samym cennych danych, po czym przenoszą na drugą stronę jezdni. W zeszłym roku odłowiono w tym okresie niespełna 500 dorosłych ropuch, a w tym prawie 2,5 tysiąca osobników.
Dzięki temu działaniu więcej płazów ma możliwość złożenia skrzeku, z którego na przełomie kwietnia i maja pojawiają się kijanki. W zbiorniku przechodzą metamorfozę, przeobrażając się w liczące tysiące roje juwenilnych osobników ropuchy szarej, osiągających 5-8 mm długości. Kierunek ich migracji mający kulminację na przełomie czerwca i lipca ma przeciwny zwrot niż wiosenny. Nasze działania ochronne w tym czasie są wyjątkowo intensywne. W roku ubiegłbym w tym okresie przeniesiono około 19 tysięcy, a w bieżącym aż 34 tysiące młodych osobników. Technicznie nie różni się to znacznie od przenoszenia dorosłych ropuch, jedynie prace wykonywane są po drugiej stronie jezdni.
Od lipca większość ropuch szarych można już spotkać tylko na lądzie. Pod koniec października płazy te szukają kryjówek i zapadają w sen zimowy. W tym czasie pracownicy Parku zajmują się sprawami organizacyjnymi związanymi z ich ochroną w przyszłym sezonie, aby jeszcze skuteczniej zadbać o ich bezpieczeństwo podczas migracji.
OCHRONA CZYNNA MIKOŁAJKA NADMORSKIEGO
Mikołajek nadmorski to światłolubna wieloletnia bylina, związana z wydmami nadmorskimi. Charakteryzuje się głębokim systemem korzeniowym osiągającym długość nawet do 4m. Jego liście są sztywne, twarde, ostrokolczaste. Na szczycie łodygi znajdują się kwiatostany, wsparte kolczastymi podsadkami. Największymi zagrożeniami dla mikołajka są: zarastanie wydm i zniekształcenia wskutek presji turystycznej. Ponadto, ze względu na atrakcyjny, wygląd roślina ta jest narażona na zrywanie i traktowanie jako cenna pamiątka znad morza.
Już na początku XX wieku mikołajek nadmorski został objęty ochroną. Obecnie podlega ochronie ścisłej. Mimo to na terenie Parku stwierdzono znaczny spadek występowania mikołajka: ze 100 egzemplarzy w latach ’70, do niespełna 20 osobników na chwilę obecną. Zatem bierna ochrona tego gatunku może okazać się niewystarczająca.
Aby zapobiec dalszemu ustępowaniu gatunku:
– poprawiamy warunki świetlne – przerywamy zwarcie drzewostanów sąsiadujących z zachowanymi skupiskami mikołajka,
– zwiększamy liczebność – namnażamy mikołajka z nasion pobranych w WPN przy udziale wykwalifikowanej kadry naukowej w dziedzinie botaniki, by wyhodowanymi sadzonkami wzmocnić jego populację.
OCHRONA SIEDLISK – ZMIENNOWILGOTNE ŁĄKI TRZĘŚLICOWE
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe wykształciły się w warunkach specyficznego sposobu zagospodarowania, którego celem było pozyskanie nie paszy, lecz ściółki dla bydła. Łąkę koszono raz w roku, zwykle bardzo późno (we wrześniu). Ten sposób użytkowania, doprowadził do powstania zbiorowisk o zupełnie swoistym rytmie i składzie florystycznym, w którym obok panującej trzęślicy ważną rolę odgrywają okazałe, często barwnie kwitnące byliny jedno- i dwuliścienne.
Aktualnie, w wyniku zmniejszonego zapotrzebowania na ściółkę, obserwowane jest szybkie zanikanie tych zbiorowisk w zachodniej i środkowej Europie. Łąki te odznaczają się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi i powinny być szczególnie chronione z pobudek zarówno estetycznych jak i dla ochrony swojszczyzny – jako niegdyś powszechne na terenie całego kraju, dziś zagrożone.
Prowadzenie zabiegów w koszenia jest konieczne w celu ochrony tych unikalnych zbiorowisk roślinnych stanowiących środowisko życia dla wielu zagrożonych gatunków zwierząt. Ich przykładem mogą być choćby ptaki wodno-błotne, które wśród niskiej roślinności zakładają gniazda i wychowują potomstwo.
Koszenia te, wykonywane również na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, hamują odnawianie się roślinności leśnej i ekspansji trzciny, pozwalając na wykształcenie się różnorodnych, bogatych gatunkowo siedlisk łąkowych. Wywiezienie skoszonej biomasy zapobiega tworzeniu się wojłoku – warstwy martwej materii organicznej, która utrudnia kiełkowanie i wzrost roślin.
Opracowała: Aleksandra Góra