Siedliska przyrodnicze Natura 2000

Przeważająca większość terenu Wolińskiego Parku Narodowego, zlokalizowana jest na obszarze Natura 2000 Wolin i Uznam PLH 320019. Duży fragment Parku to Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków – PLB 320002 Delta Świna. Oba tereny charakteryzują się bardzo dużą bioróżnorodności przyrodniczą. Specjalny obszar ochrony swoim zasięgiem obejmuje ramiona Świny wraz z położonymi między nimi wyspami , przybrzeżna strefę Zatoki Pomorskiej oraz wschodnią część wyspy Uznam wraz z Kanałem Piastowskim. Przeważającą ilość otwartych powierzchni lądowych zajmują płaty szuwaru właściwego, zbiorowiska halofilnego półszuwaru oraz cenne przyrodniczo słonawy. Typowe zbiorowiska leśne na tym obszarze to mieszane lasy bukowo-dębowe i brzozowo-dębowe, olsy oraz bory bażynowe. Istotny biologicznie element powierzchni Parku stanowią także jeziora oraz wody Zatoki Pomorskiej o szerokości 1 Mm.

·         Siedlisko kod 1230/1 – klify aktywne (żywe)

To siedlisko położone w strefie oddziaływania fal morskich z zachodzącym procesem abrazji, którego tempo jest bardzo zróżnicowane. Obok roślin osiedlających się na zboczu, rosną także inne gatunki, które zsunęły się z podciętej wysoczyzny, tworząc fragmenty fitocenoz przemieszczających się w dół. Ze względu na dynamikę i charakter poszczególnych stadiów rozwojowych roślinności, wskazanie gatunków reprezentatywnych jest bardzo trudne. Jednym ze specyficznych gatunków jest rokitnik(Hippophaë rhamnoides), którego naturalny zasięg występowania jest ograniczony niemal wyłącznie do klifów. Flora drzew i krzewów, budowana jest z kolei przez niżowe gatunki, tj. sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), jarzębina (Sorbus aucuparia), róża polna (Rosa canina), głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna) i bez czarny (Sambus nigra). Podobnie zmienny jest charakter flory roślin zielnych, na który składają się zarówno gatunki siedlisk inicjalnych, gatunki łąkowe, zaroślowe i leśne. Swoistymi ewenementami przyrodniczymi jest występowanie na siedlisku klifu określonych gatunków storczyków.

·         Siedlisko kod 1230/2- klify nieaktywne (martwe)

Ten rodzaj klifów charakteryzuje się słabymi procesami abrazyjnymi, spowolnionymi na skutek działania procesów naturalnych lub technicznej ochrony brzegu. Klify martwe Wolińskiego Parku Narodowego znajdują się nad Zalewem Szczecińskim i powstały w wyniku naturalnych procesów biologicznych. Porośnięte są przez typowe gatunki roślin charakterystycznych dla lasów mieszanych, bez dokładnej identyfikacji konkretnych gatunków reprezentatywnych. Siedlisko to jest również wrażliwe na zmiany intensywności abrazji, a jej zwiększenie oznacza bardzo często przekształcenie się w formację klifów aktywnych.

·         Siedlisko kod 1210-1 – kidzina na brzegu morskim

Siedlisko to utworzone jest głównie przez organiczne szczątki roślin morskich, przyniesione przez fale i osadzone na plaży, w postaci niskiego wału lub pasa, równoległego do brzegu morza. Kidzina występująca na brzegach morskich Wolińskiego Parku Narodowego ma układ bardzo zmienny, ze względu na dynamiczny charakter kształtujących ją czynników – prądów morskich, fal, sztormów, kierunku wiatru i cyklu życiowego glonów. Największym zagrożeniem dla siedliska kidziny jest presja turystyczna i rekreacyjna obszaru plaż, zwłaszcza w okresie wegetacyjnym, pokrywającym się niestety z letnim okresem wakacyjnym.

·         Siedlisko kod 1330 – solniska nadmorskie

Charakter tego siedliska jest związany głównie z przypływami wprowadzającymi duże ilości słonej wody w głąb lądu. Na obszarze Wolińskiego Parku Narodowego siedlisko to znajduje się na terenach wyspiarskich zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie estuarium Świny. Wtargnięcie wód morskich na te tereny odbywa się dzięki zjawisku tzw. cofki, na skutek, której w trakcie sztormowych spiętrzeń, wody słone mieszają się z wodami słodkimi. Cofka jest na tyle silnym zjawiskiem przyrodniczym, że na przełomie setek lat przyczyniła się do powstania wstecznej Delty Świny. Dla tego typu siedliska jest roślinność halofilna łąk i pastwisk. Najczęściej roślinność ta ma ona postać niskiej, jednowarstwowej murawy z gatunkami tj. sit Gerarda (Juncus gerardi), mlecznik nadmorski (Glaux maritima), świbka morska (Triglochin martimum), babka nadmorska (Plantago martitima) oraz rzadziej aster solny (Aster tripollium). W zależności od stopnia zasolenia oraz nawodnienia terenu istnieją różnice ilościowe pomiędzy poszczególnymi gatunkami. Jest to siedlisko szczególnie wrażliwe na odwodnienie (brak dopływu wód słonych) wymagające jednocześnie regularnego wypasu lub wykoszeń, gdyż na skutek zaniku ekstensywnego użytkowania, dochodzi do inwazji roślinności wysokiej (głównie trzcin), skutkującej ostatecznie wyparciem roślinności halofilnej.

·         Siedlisko kod 2110 – inicjalne stadia nadmorskich wydm białych

Siedlisko to zwane powszechnie wydmą pierwotną, stanowi pierwsze stadium wydmy białej i ma charakterystyczną postać niskich pagórkowatych wzniesień, zlokalizowanych zazwyczaj w bliskim sąsiedztwie wydm wysokich. W zależności od zasiedlającej je roślinności, inicjalne stadia wydmy białej dzielone są na dwa podtypy. W Wolińskim Parku Narodowym fragmentarycznie występuje jedynie podtyp reprezentowany jest głównie przez honkenię piaskową (Honckenya peploides), piaskownicę zwyczajną (Ammophila arenaria) i wydmuchrzycę piaskową (Elymus arenarius) . Największym zagrożeniem dla tego typu siedliska ze strony człowieka jest natomiast presja turystyczna i rekreacyjna plaży.

·         Siedlisko kod 2120 – nadmorskie wydmy białe

Tak jak w przypadku poprzednim siedlisko to zajmuje niewielką powierzchnię Parku i związane jest głównie z akumulacją piasku morskiego oraz transportową działalnością fal i prądów morskich. Siedlisko to, zwane powszechnie wydmą wtórną reprezentowane jest głównie przez gatunki tj. piaskownica zwyczajna (Ammophila arenaria) i wydmuchrzyca piaskowa (Elymus arenarius), jednak z wyraźną dominacją piaskownicy. Siedlisko to należy ono do siedlisk silnie zagrożonych, głównie na skutek wzrostu presji turystycznej, umocnień technicznych brzegu oraz sztucznych nasadzeń.

·         Siedlisko kod 2130- nadmorska wydma szara

Siedlisko to w szeregu sukcesywnym występuje po stadium rozwoju wydm białych i znajduje się w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Wydmy szare charakteryzują się glebą o wyraźnie próchnicznym charakterze, porośnięte są mniej lub bardziej zwartą roślinnością psammofilną. Gatunkiem wyraźnie dominującym jest szczotlicha siwa (Corynephorus canescens), gatunkami towarzyszącymi jest natomiast turzyca piaskowa (Carex arenaria) oraz starsze osobniki piaskownicy zwyczajnej (Ammophila arenaria). Na terenie Parku jest to siedlisko charakterystyczne dla mikołajka nadmorskiego (Eryngium maritimum) i kruszczyka rdzawoczerwonego (Epipactis artrorubens). Tak jak w przypadku poprzednim największym zagrożeniem jest antropopresja turystyczna oraz ekspansja gatunków inwazyjnych. Siedlisko to w Wolińskim Parku Narodowym zajmuje małą powierzchnię.

·         Siedlisko kod 1130- ujścia rzek (estuaria)

            Na terenie Parku siedlisko to reprezentowane jest przez estuarium rzeki Świna, gdzie powszechne jest zjawisko mieszania się wód słodkich i słonych. Z napływem wód morskich do koryta rzecznego rzeki Świny związane jest zaleganie osadów prowadzących do powstania piaszczystych ławic czyli tzw. delt wstecznych. Dzięki bardzo dużej różnorodności biologicznej ujście rzeki Świny to miejsce występowania wielu rzadkich gatunków ptaków. Charakterystycznymi gatunkami z załącznika I Dyrektywy Ptasiej stwierdzonymi w ujściu rzeki Świny są: sieweczka morska (Chardius alexandrius), rybitwa czarna (Chlidonias niger), rybitwa wielkodzioba ( Chlidonias caspia), łabędź krzykliwy (Cygnus cygus), nur rdzawoszyi (Gavia stella), nur czarnoszyi (Gania artica), mewa mała (Larus Minutus), batalion (Philomachus pugnax) oraz bielik (Haliaeetus albicilla).

 

Siedliska leśne Natura 2000

·         Siedlisko kod 9110 – kwaśna buczyna niżowa

Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje największą powierzchnię Wolińskiego Parku Narodowego. Reprezentowane jest ono głownie przez buka zwyczajnego (Fagus sylvatica), który również w niższych warstwach osiąga znaczną przewagę ilościową nad innymi gatunkami drzew. Niewielką domieszkę stanowi również sosna (Pinus sylvestris) i dąb bezszypułkowy (Quercus petraea). Dno lasu jest skąpe, tworzone głównie przez zwartą ściółkę liści bukowych z niewielką domieszką traw, reprezentowaną m.in. przez kosmatkę owłosioną (Luzula pilosa), śmiałka pogiętego (Deschampsia flexuosa), turzycę pigułkowatą (Carex pilulifera) i trzcinnika leśnego (Trientalies europaea).

·         Siedlisko kod 9130 – żyzne buczyny

Siedlisko żyznej buczyny to drugie pod względem wielkości siedlisko przyrodnicze Parku. Jest to naturalny typ ekosystemu leśnego, który w niezakłóconych warunkach siedliskowych może funkcjonować bez pomocy człowieka. W drzewostanie dominują głównie buki na żyznych siedliskach w domieszce z gatunkami typowymi dla lasów liściastych (dęby, jesiony). Występowanie lasów tego typu jest limitowane geograficznym występowaniem buka. Żyzne buczyny wykształcają się w najbardziej zróżnicowanej formie, podszycie leśne jest bogatsze, reprezentowane przez szereg gatunków traw i bylin. Na glebach ubogich dominuje kostrzewa leśna (Festuca altissima), w siedlisku typowym, runo reprezentowane jest przez gajowca żółtego (Galeobdolon luteum), marzankę wonną (Galium odoratum), zawilca gajowego (Anemone nemorosa), natomiast w najbardziej żyznych miejscach występuje perłówka jednokwiatowa (Melica uniflora).

·         Siedlisko priorytetowe kod 9150/5 – nadbałtycka buczyna storczykowa

Nadbałtycka buczyna storczykowa Wolińskiego Parku Narodowego to ciepłolubne lasy bukowe o runie zawierającym storczyki, które charakterystyczne jest dla gleb bogatych w węglan wapnia. Charakter tego siedliska zależny jest również do regularnego nawiewania warstwy piasków na typowe dla tego siedliska podłoża. Oprócz wspomnianych już gatunków storczyków, runo tego siedliska zawiera również szereg innych gatunków ciepło-lubnych. Należy bezwzględnie podkreślić, iż stanowisko zlokalizowane na terenie Wolińskiego Parku Narodowego to jedyny płat przyklifowej buczyny storczykowej na polskim wybrzeżu. Płat ten z jednej strony sąsiaduje ze zbiorowiskami aktywnego klifu (kod 1230), z drugiej natomiast z typową kwaśną buczyną niżową (kod 9110). Do grupy gatunków diagnostycznych należą buławnik czerwony (Cephalanthera rubra), kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis altrorubens), buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium), żłobik koralowy (Corrallorhiza trifida), gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis), wyblin jednolistny (Malaxis monophylllos), podkolan biały (Platanthera bifolia), listera jajowata (Listera ovata) i kruszczyk szerokolistny (Epipatctis helleborine).

·         Siedlisko kod 9190 – pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy

Są to lasy z drzewostanem mieszanym, zdominowanymi przez dąb i brzozę, najczęściej również z domieszką sosny. Siedlisko to występuje na dość wilgotnych, ubogich stanowiskach przymorskich na bardzo małej powierzchniowo obszarze Parku. Gatunkiem inwazyjnym dla tego typu biotopu jest sosna.

·         Siedlisko kod 2180 – nadmorskie bory bażynowe

Bór bażynowy zwany inaczej nadmorskim borem sosnowym jest to sosnowy bór rosnący na glebach bielicowych , wytworzonych głównie z luźnych piasków. Na terenie Parku występuje on głównie w wąskim pasie wzdłuż brzegu morskiego. Na skutek intensywności wiatrów morskich, dochodzi do jednostronnego rozwoju  korony, niskiego osadzenia się oraz skręcania konarów drzew. Ze względu na trudne warunki siedliskowe drzewostan zwykle cechuje się luźnym zwarciem. Czasem bory te zasypywane są przez ruchome wydmy.

Murawy, łąki Natura 2000

·         Siedlisko kod 6410 – zmienno-wilgotne łąki trzęślicowe

Są to bardzo bogate florystycznie siedliska o charakterze półnaturalnym, rozwijające się na glebach o odczynie od kwaśnego do zasadowego. Charakterystyczna jest zmiana poziomu wód gruntowych w ciągu roku, ze stałymi stanowiskami kępowej trawy tzn. trzęślicy modrej (Molinia caerulea). Powstanie i trwałość łąk trzęślicowych zależy od pionowych ruchów wody w gruncie oraz ich specyficznego użytkowania tj. rzadkiego koszenia, nawet co kilka lat. Najczęstszą przyczyna ich degradacji jest zaprzestanie ich użytkowania, osuszanie oraz nadmierne zabagnienie. Na terenie Wolińskiego Parku Narodowego występują one na niewielkiej powierzchni w okolicy Wstecznej Delty Świny.

·         Siedlisko kod 6210 – murawy kserotermiczne

Rozwijają się na silnie nasłonecznionych i suchych stanowiskach o wysokiej temperaturze powietrza i podłoża, charakteryzujących się na glebami bogatymi w węglan wapnia. Warte podkreślenia jest to, że na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, występuje odmiana kwietna z cennymi gatunkami lokalnej flory tj: aster gawędka (Aster amellus), przetacznik ząbkowy (Veronica austriaca) oraz goryczka krzyżowa (Gentalia cruciata). Priorytetowe siedlisko Natura 2000 to siedlisko z istotnymi stanowiskami storczykowatych.

Siedlisko kod 6120 – ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe

Te ciepłolubne zbiorowiska trawiaste, zbliżone są charakterem do muraw kserotermicznych. Tak jak w przypadku poprzednim występują one na ubogich i luźnych glebach o odczynie ph od 6,0 do 9,0, zazwyczaj na terenach płaskich lub zboczach o wystawie południowej i wschodniej. Dla tego siedliska charakterystyczna jest również wysoka temperatura powietrza i gleby . Siedlisko fragmentarycznie występujące w obszarze Parku.

Siedliska wodne Natura 2000

·         Siedlisko 3150 – Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nypheion,Potamion

– podtyp 3150/1- jeziora eutroficzne,

– podtyp 3150/2 – starorzecza i drobne zbiorniki wodne.

Siedlisko te reprezentowane jest przez dwa podtypy tj. 3150/1 obejmujące wody jeziora Wicko Małe, wody jeziora Wicko Wielkie, Krzecki Zalew, kanał Ślepak oraz podtypem 3150 /2 , który obejmuje sieć kanałów Wstecznej Delty Świny tj. Wielka Struga, Młyński Rów, Kacza, Gęsia , Liśnica, Byczy Rów, Stara Głębia i Stara Świna.

·         Siedlisko 3140 – Twardowodne mezo – i oligotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea

Granice terytorialne Wolińskiego Parku Narodowego, obejmują swoim zasięgiem również fragmenty brzegów Zalewu Szczecińskiego, na odcinku pomiędzy Karnocicami a Lubiniem. Ma ono postać naturalnego zbiornika wód oligo i mezotroficznych, w których ramienice stanowią istotną grupę roślin. Porastają one fragment dna tego zbiornika tworzą tzw. łąki podwodne, będące zazwyczaj jednogatunkowe.