Monitoring przyrody nieożywionej

Przyroda nieożywiona

W ramach monitoringu przyrody nieożywionej monitoruje się następujące elementy:

1. monitoring wód powierzchniowych
2. monitoring wód podziemnych
3. badanie wydajności źródeł
4. obserwacje meteorologiczne

1. Monitoring wód powierzchniowych

a.) Historia
Monitoring wód powierzchniowych do roku 2011 odbywał się w o oparciu o sieć wodowskazów rejestrujących stany wód. Sieć ta została stworzona na potrzeby realizacji “Kompleksowego bilansu wodnego Wyspy Wolin”, a następnie elementy tej sieci położone na terenie WPN zostały zaadoptowane do potrzeb prowadzenia monitoringu WPN. Monitoring ten polegał na dokonywaniu pomiarów poziomu wód i notowaniu stanów w specjalnych dzienniczkach. Wykonawcą tej pracy była Służba terenowa WPN (leśniczowie i podleśniczowie). Łaty pomiarowe rozmieszczone były i są w WPN w 7 punktach. Są to:

1. Jezioro Turkusowe
2. Jezioro Gardno
3. Jezioro Czajcze
4. Jezioro Domysłowskie
5. Strugi pomiędzy Jeziorami Warnowskimi (3 punkty)

Wyniki pomiarów na początku każdego roku trafiały do siedziby Dyrekcji Parku, gdzie z formy analogowej zostają przetworzone do formy cyfrowej bazy danych. Służyło do tego oprogramowanie stworzone specjalnie na potrzeby WPN. Efektem digitalizacji danych była cyfrowa baza danych, z możliwością tworzenia raportów w formacie MS Word. Do niedawna wahania poziomu wód powierzchniowych były badane w systemie ciągłym za pomocą limnigrafów. Kłopoty techniczne z przestarzałymi i awaryjnymi mechanizmami, oraz brak odpowiedniego tuszu do ich napełniania skłonił nas do zaprzestania tej formy monitorowania wód powierzchniowych – uzyskane wyniki były nieczytelne. Dane umieszczone w bazie danych podlegają analizie i przedstawieniu w różnej formie takiej jak tabele, wykresy itd.

2. Monitoring wód podziemnych
Monitoring wód podziemnych odbywa się na zasadzie pomiarów wahania poziomu wód podziemnych dokonywanych w sieci piezometrów rozlokowanych na terenie Wolińskiego PN. Sieć ta złożona jest z 10 piezometrów. Do pomiaru służą elektroniczne urządzenia pomiarowe – sondy tzw. divery. Urządzenia te pracują w trybie ciągłym i co 6 godzin rejestrują aktualny poziom wody gruntowej oraz jej temperaturę. Odczytu dokonuje się 2 razy do roku za pomocą specjalnego czytnika fotoelektrycznego podłączonego do komputera przenośnego. Zarządzanie i obróbka danych odbywa się w  oprogramowaniu dedykowanym do diverów – aplikacji diveroffice. W tejże aplikacji następuje także tzw kompensacja barometryczna, czyli korekta wskazań diverów o parametry ciśnienia atmosferycznego uzyskiwane z  urządzenia Barodiver – pracującego na stałe w biurze dyrekcji. Dane przechowywane są w oprogramowaniu Diver office, a dodatkowo eksportowane do aplikacji MS Excel. System ten zastąpił istniejący do 2009 roku ręczny pomiar  poziomu wód gruntowych za pomocą świstawki hydrologicznej i taśmy mierniczej oraz żmudną ręczną digitalizację danych. Modernizacja ta stała się możliwa, dzięki dotacji z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.  . Z sieci 10 piezometrów, funkcjonujących w WPN w roku 2010, 8 obsługiwanych jest przez służbę leśną, a 2 przez Stację Monitoringu Przyrodniczego Biała Góra, należącą do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Do roku 2010 sieć ta składała się z 13 piezometrów, jednak dwa z nich o symbolach P7 i P7a zostały zlikwidowane – znajdowały się na gruncie położonym przy granicy z WPN, ujawnił się właściciel działki, a jeden piezometr wyłączono z pomiarów z powodu obniżenia się poziomu lustra wody.

3. Monitoring wydajności źródeł
Monitoring wydajności źródeł prowadzony jest w oparciu o dwa źródła pomiarowe położone na terenie O.O. Wapnica. Polega on na mierzeniu czasu za pomocą stopera, jaki potrzebny jest na napełnienie przez źródło wiaderka pomiarowego o stałej pojemności 13 litrów. Znając czas w jakim napełnia się naczynie pomiarowe i jego pojemność, możemy określić wydajność źródła – np.: 15,32 sekundy i 13 litrów daje wydajność 0,85litra na sekundę. Wyniki trafiają do dzienniczka pomiarowego, Ważnym parametrem są amplitudy wydajności źródeł oraz maksymalne wahania ich wydajności w czasie.

4. Obserwacje meteorologiczne
Obserwacje meteorologiczne prowadzone są nieprzerwanie od momentu powstania Wolińskiego Parku Narodowego w roku 1960. Początkowo posterunek meteorologiczny znajdował się w Międzyzdrojach, obecnie znajduje się w Warnowie, gdzie istnieje od 1 lipca 1982 roku. Do roku 2010 na stacji meteorologicznej w Warnowie mierzone były następujące parametry klimatu:

1. temperatura powietrza
2. temperatura gruntu
3. siła i kierunek wiatru
4. opad atmosferyczny
5. wilgotność powietrza

Pomiarów dokonywano się w okresie letnim w godzinach: 8:00, 14:00, 20:00 oraz w okresie zimowym: 7:00, 13:00, 19:00. Wyniki pomiarów zapisywano w dzienniczkach spostrzeżeń klimatologicznych i temperatur gruntu, a następnie po zakończeniu roku kalendarzowego wpisywano ręcznie do aplikacji bazodanowej, dzięki czemu możliwe było uporządkowanie przechowywanych danych i tworzenie miesięcznych raportów. Od roku 2010 dzięki dotacji z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pomiarów dokonuje się za pomocą w pełni automatycznej stacji meteorologicznej firmy Vaisala.  Zapewnia to większą dokładność pomiarów, wyklucza wpływ czynnika ludzkiego, wyeliminowuje konieczność ręcznej digitalizacji danych i pozwala uwolnić się od problemów organizacyjnych związanych z koniecznością obsługi stacji (urlopy, szkolenia, wyjazdy, absencja chorobowa itd. ) Pomiar dokonywany jest co 10 minut, mierzone są takie parametry klimatu jak: temperatura powietrza, temperatura gruntu na 7 poziomach, wilgotność powietrza, siła i kierunek wiatru, opad atmosferyczny, usłonecznienie. Dane trafiają do karty pamięci urządzenia skąd w postaci plików csv są eksportowane do komputera podłączonego na stałe do stacji. Oprogramowanie umożliwia także podgląd aktualnego stanu parametrów pogody.

Opracował: Radosław Skórkowski

Foto: Radosław Skórkowski