Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie różnorodności biologicznej krajów Unii Europejskiej poprzez ochronę siedlisk przyrodniczych oraz ważnych pod względem przyrodniczym dzikich gatunków fauny i flory. Na przełomie ostatniego stulecia, na skutek dynamicznego rozwoju gospodarczego w kierunku industrializacji, urbanizacji i intensyfikacji rolnictwa, środowisko przyrodnicze Europy ulega widocznym zmianom. Skutkiem tych niekorzystnych zmian jest niestety rosnące zagrożenie dziedzictwa przyrodniczego całego kontynentu. Obniżenie wartości przyrodniczych coraz to większej ilości terenów, przejawia się głównie fragmentacją ekosystemów i utratą przez nie swoistych cech naturalności i bioróżnorodności. Dostrzeżenie wielkości tych zmian, jak również olbrzymiego zagrożenia z nim związanych, to skutek zwiększenia zainteresowania aspektem ochrony środowiska i ochrony przyrody, zarówno w Polsce jak i w pozostałych krajach Unii Europejskiej.
Od kilkunastu lat podejmowane były różnorodne próby skoordynowania wszelkich inicjatyw związanych z ochroną przyrody, zarówno na drodze regulacji prawnych jak i regulacji organizacyjnych. Jednakże, pomimo tych wszystkich podjętych prób i zrealizowanych działań, zarówno w skali krajowej, europejskiej jak i światowej, odnotowywano wciąż istotny spadek bioróżnorodności siedliskowej i gatunkowej.
W 1992 roku podczas szczytu Ziemi w Rio de Janeiro powstała więc konwencja o Różnorodności Biologicznej (konwencja z Rio), odnosząca się kompleksowo do ochrony dziedzictwa przyrody, nie tylko w skali jednego kraju, ale w skali całego świata. Celem tej konwencji stała się ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone wykorzystanie jej elementów oraz racjonalny podział korzyści czerpanych z zasobów genetycznych.
Czym więc tak naprawdę jest program Natura 2000?
Nie ma bowiem jednej obowiązującej definicji wyjaśniającej metody funkcjonowania oraz zasady wdrażania programu Natura 2000. Najogólniej mówiąc Sieć Natura 2000 to właśnie sposób na wypełnienie zobowiązań Unii Europejskiej nałożonych przez Konwencję z Rio. Natura 2000 jest to więc wspólna sieć ekologiczna utworzona przez poszczególne obszary ochrony przyrody. Wszystkie obszary tworzące sieć, zostały bowiem wyznaczone zgodnie z jednolitymi kryteriami merytorycznymi wynikającymi w oparciu o dwa akty prawne tzw. Dyrektywę Ptasią (dyrektywa Rady 79/409 EWG z dnia 02.04. 1979 roku) oraz Dyrektywę Siedliskową (dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku).
Program Natura 2000 ma więc na celu stworzenie wspólnego, jednolitego systemu obszarów, połączonych korytarzami ekologicznymi, tworzącymi spójną funkcjonalnie powiązaną sieć biologiczną, nazywaną zwyczajowo Europejską Siecią Ekologiczną Europy. Obszary zawarte w sieci mają tym samym na celu zapewnienie trwałej egzystencji określonym gatunkom roślin i zwierząt oraz siedliskom przyrodniczym Europy. Docelowo program Natura 2000 ma objąć ochroną wszystkie najcenniejsze pod względem przyrodniczym tereny krajów członkowskich Unii Europejskiej wraz z terenami transgranicznymi.
Tak właśnie pokrótce powstała idea powołania Sieci Ekologicznej Natura 2000, silnego instrumentu prawnego, dla którego przedmiotem ochrony są najcenniejsze elementy środowiska przyrodniczego Europy. Dzięki ujednoliceniu systemu prawnego we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej, pojawiła się więc możliwość zachowania bioróżnorodności obszaru większego aniżeli terytorium jednego państwa, a tym samym szansa na długotrwałą koegzystencję człowieka w zgodzie z przyrodą.
Opracowała : Aleksandra Kudej
Foto: Marek Szwarc