/ Published in FLORA, Rośliny naczyniowe

Rośliny naczyniowe

Informacje ogólne
,,Jeśliby kto wszedłszy w las, drzewa które znajdują się być wielkiej ceny jako jest cis albo im podobne, podrąbał, tedy może być przez pana albo dziedzica pojman, a na rękojemstwo tym, którzy oń prosić będą, ma być dan(…)”
Jedno z najstarszych zarządzeń dotyczących ochrony przyrody w Polsce wydane przez króla Władysława Jagiełłę w 1423r.

Flora naczyniowa Parku jest dość bogata i liczy około 900 gatunków. W części morenowej Parku najwięcej taksonów występuje na jego obrzeżach, głównie od strony południowo- zachodniej i północnej tj. w Kotlinie Trzciągowskiej oraz wzdłuż klifów. Bogactwo florystyczne Kotliny Trzciągowskiej wynika z obecności porwaka kredowego, którego eksploatacja wzbogaciła okoliczne gleby w węglan wapnia oraz z różnych form prowadzonej tu przez człowieka działalności gospodarczej. Na klifach zaś wynika to z silnej dynamiki zróżnicowanego podłoża oraz występowania źródeł dodatkowej alimentacji troficznej. Całe zaś wnętrze morenowej części Parku jest ubogie pod względem florystycznym. Gatunki rzadkie i chronione mają swoje stanowiska również w rejonie jezior Parku (Domysłowskie, Czajcze, Warnowskie). W obszarze wstecznej Delty Świny największą bioróżnorodnością charakteryzują się fragmenty położone na półwyspie Przytór, a zwłaszcza Drożkowe Łąki oraz wyspy przylegające do lądu tj. Koprzywskie Łęgi, Wydrza Kępa oraz Koński Smug. Znacznie uboższe florystycznie są wyspy oddalone od lądu, co wynika z braku lub wcześniejszego zaniechania na nich wypasu i koszenia. Spowodowało to silny rozwój ubogogatunkowych szuwarów trzcinowych kosztem wypasanych słonaw i łąk.

Rośliny chronione

We florze Parku stwierdzono 65 gatunków prawnie chronionych, w tym 50- objętych ochroną całkowitą, a dalszych około 68 gatunków zaliczono do godnych ochrony lokalnej. Razem jest to 133 gatunki, co stanowi prawie 15% całej flory naczyniowej Parku. Niektóre spośród gatunków chronionych mają bardzo liczne i bogate stanowiska, więc obecnie nie wymagają żadnych zabiegów ochronnych; są to m.in. wiciokrzew pomorski, bluszcz, rokitnik, kruszczyk rdzawoczerwony, turzyca piaskowa i paprotka zwyczajna. Część lub nawet wszystkie populacje w Parku wielu gatunków prawnie chronionych i godnych lokalnej ochrony są zagrożone, a nawet wymierające. Spośród roślin naczyniowych objętych ochroną prawną i godnych lokalnej ochrony aż 56 znaleziono na nie więcej niż 5 stanowiskach, z czego większość (33) ma tylko jedno lub dwa współcześnie istniejące miejsca występowania. Należą ona do gatunków o najwyższym stopniu zagrożenia. Wśród nich są rośliny murawowe, których populacje są z reguły mało obfite i silnie zagrożone np. pajęcznica liliowata, krwawnik pannoński, traganek piaskowy, zaraza przytuliowa, tymotka Boehmera, pięciornik wiosenny, czyściec prosty i smółka pospolita.

Równie nieliczne i zagrożone są rośliny łąkowe takie jak kukułka plamista, czosnek kątowaty, czy nasięźrzał pospolity. Rzadkie są rośliny torfowiskowe np. rosiczka okrągłolistna, kruszczyk błotny i bagno zwyczajne oraz wodne m.in. grzybienie północne, rdestnica alpejska i rdestnica wydłużona. Podobnie mało stanowisk mają rośliny słonolubne (halofity), ich populacje są jednak zwykle bardzo liczne np. mlecznik nadmorski, aster solny, sit Gerarda, komonica wąskolistna, babka nadmorska, muchotrzew solniskowy oraz koniczyna rozdęta. Jest także grupa gatunków, których nie udało się ponownie odszukać i które można zaliczyć do wymarłych, np. grzybieńczyk, jarząb brekinia i rdestnica błyszcząca. W pierwszej kolejności ustępują ze swoich stanowisk rośliny wyspecjalizowane np. rośliny wodne, kserotermiczne (np. pajęcznica liliowata i czyściec prosty), łąk świeżych (np. krwiściąg lekarski czy czarcikęs łąkowy). W Parku obserwuje się tez zanikanie stanowisk roślin pospolitych w innych regionach np. gatunków związanych z borami jak bażyna czarna, borówka brusznica, gruszyczki, wrzos czy jałowiec.

Przyczyn wymierania i ustępowania gatunków jest wiele, jednak do największych zagrożeń obecnych i przyszłych należą:

  1. zaniechanie gospodarczego użytkowania przede wszystkim na terenach nieleśnych, co powoduje wtórną sukcesję roślinności np. na obszarach do tej pory zajętych przez niskodarniową roślinność łąkowo- pastwiskową rozpoczęła się ekspansja trzciny pospolitej tworzącej najczęściej ubogi w gatunki szuwar trzcinowy,
  2. zmiany globalne w zbiorowiskach leśnych,
  3. zbyt małe powierzchnie siedlisk i zbiorowisk odpowiednich dla znacznej części gatunków,
  4. niedostateczna liczebność lokalnych populacji,
  5. niszczenie stanowisk przez abrazje,
  6. zanieczyszczenie wód Zalewu Szczecińskiego i Bramy Świny,
  7. zanieczyszczanie powietrza,
  8. planowana modernizacja przyszłej drogi ekspresowej S3- budowa estakady i zjazdu do Międzyzdrojów w pobliżu Drożkowych Łąk.

Ochrona wielu gatunków jest związana często z ochroną całych zbiorowisk, w których one występują. Działania te polegają m.in. na:

  1. wprowadzeniu kontrolowanego wypasu, co dotyczy głównie ochrony halofitów, a także gatunków łąkowych i murawowych,
  2. koszeniu, w celu ograniczenia ekspansji trzciny szczególnie na terenie Delty Świny,
  3. rozluźnianiu zwartych drzewostanów, w niektórych przypadkach- na ich przebudowie,
  4. wycinaniu niektórych drzew i krzewów pojawiających się w murawach oraz na łąkach,
  5. usuwaniu z niektórych miejsc ekspansywnych roślin zielnych np. obcego pochodzenia niecierpka drobnokwiatowego czy czeremchy amerykańskiej,
  6. zbieraniu nasion gatunków narażonych i wysiewanie ich w miejscach, w których populacje tych gatunków są ginące oraz na stanowiskach, na których nie mogą się samorzutnie osiedlić,
  7. przesadzenie okazów z miejsc zagrożonych na siedliska, gdzie działanie czynników stresogennych jest niewielkie.

Na podstawie:
FAŁTYNOWICZ W., PIOTROWSKA H., MARKOWSKI R., SĄGIN P. 1998. OPERAT OCHRONY GATUNKOWEJ FLORY WPN
FAŁTYNOWICZ W., PIOTROWSKA H., MARKOWSKI R., SĄGIN P. 2000. „Uwagi o ochronie roślin naczyniowych w Wolińskim Parku Narodowym” Klify t.4, Międzyzdroje

Tekst:
mgr Iwona Kamińska
Foto: Marek Szwarc